General Aristides i önemli kılan ve yazımıza konu eden husus, vergi gibi kadim bir mesleğin günümüze kadar gelen en ünlü ve önemli temsilcilerinden birisi olmasıdır. Ünü çağlar ötesinden günümüze “Güvenilir Vergi Denetçisi ve Düzenleyicisi” olarak geliyor. Aynı zamanda o günün kent devletinde vergi ile ilgili bilgilerde veriyor. Bugünün Yunanistan Akropolisin de heykeli bulunan tarihi kahramanlardan birisi.

Atinalı Aristides Kimdir?

Aristides’in (M.Ö; 530-468 ) Antik çağda Atina Şehir Devletin de yaşamış Asker ve devlet  adamıdır.  Atina’nın Klasik döneminin ilk çeyreğinde gelişen ve Pers Savaşı’ndaki generalliği ile anılan “Adil” lakaplı General Aritides. Eski tarihçi Herodot , onu “Atina’nın en iyi ve en şerefli adamı” olarak gösterdi, ve Platon’un Sokratik diyaloglarında da benzer şekilde saygı görmüş bir devlet adamı. Atinalı İmparatorluğu’nda geliştirilen Delian League’in kurucusudur.[1]

Aristokrat aileden gelmesine rağmen fakir yaşamış, dürüstlüğü ve adaleti dillere destan olmuş bir insan örneği .Mükemmel bir Yunan vatandaşı örneği olarak tarihin kayıtlarına geçiyor. Korkusuz bir  savaşçı ve son derece zeki bir komutan. Erdemlilik ve Onur örneği Eski Antik çağ kahramanlarından heykeli dikilen günümüze kadar gelen ender kahramanlardan birisi oldu.

Eski Yunanlılar, Aristides’i o kadar erdemli olarak görüyorlardı ki, “Adil” takma adını kazandı. Mükemmel bir Yunan vatandaşının mükemmel bir örneğiydi: Yasalara itaat etti, korkusuzca savaştı ve son derece zekiydi.

Tarihçi Herodot , Tarihlerinde onu prestijli sözlerle tanımladı:

Lysimachus’un […] oğlu Aristides (karakterinden duyduğuma göre) tüm Atina’nın en iyisi ve en dürüst olanı – Herodot, Tarihler [2]

Yaşamının detayları çok bilinmese de Homoros a konu oldu. Sokrat ve Platon eserlerinde Adil Güvenilir Aristedes olarak Atinanın erdemlileri arasında yer vermişlerdir. Hatta torunlarından birisi Sokrates in de öğrencisi olur.

Seçimlerde seçilmemeyi göze alarak Atinalıların ve rakiplerinin ne olduklarını söyleyebilecek kadar ender siyasetçilerden de birisi. Söylemi o günün toplumunu olduğu gidi yansıtır adeta. O günün Atinasında dalkavuk yöneticiler ve rakipleri ile halka yönelik suçlayıcı bir söylem verir.

Seçim yarışında Atinalılara şöyle seslenir;

“Ey Atinalılar, Sizin gözünüzde insanları memnun etmek kamusal parayı korumaktan daha onurludur.”

Kaynaklara göre General Aristides “Adil” sıfatını, bir yargıç yada iyi bir komutan olmasından ötürü değil de, dürüst bir kamu harcamaları sorumlusu , adaletli bir vergi düzenleyicisi  ve  en önemliside tarafsız, adil vergi denetçisi olmasından kaynaklandığından almaktadır.. O zamanın Atinasın da vergi siteminin en önemli kalemini Mülk/Emlak Vergileri oluşturuyordu. Bu vergi için yine o dönemde milük /mülklerin vergi değerinin belirlenmesi gerekliliği ortadadır. İşte Aristides vergi  değerlerini toplum içerisinde en iyi ölçü ve adaletli olarak belirlediğinden Atinalılarca “Adil” sıfatına layık görülüyor. [3]

Komutası ile Persleri yendikten sonra Helen ler de adaletli şöhretini bildikleri için O gün vergi sisteminin önemli unsuru olan emlak vergileri içerisinde yüksek vergilere muhatap olanlar vergi değerlerinin ve düzenlemelerinin Aristides tarafından yapılmasını isterler. Değerlendirmesi evrensel olarak eşit kabul edilir. Vergilendirmenin temelini atar. İyon ya yıda içeri alacak şekilde Delian Birliğini kurar.

Helenler, Lacedaemonlular liderlikteyken bile savaş için bir tür katkı ödüyorlardı, ama şimdi şehir şehir eşit olarak değerlendirilmek istiyorlardı. Bu yüzden Atinalılardan Aristides’i istediler ve onu çeşitli bölgelerini ve gelirlerini denetlemesi ve ardından her üyenin değeri ve ödeme gücüne göre değerlendirmeleri düzeltmesi için görevlendirdiler . [4]

Aristedes, eğer persler şans eseri tekrar savaşmaya kalkışırlarsa, onları kolayca püskürtebilmek için inşaa edilmesi gereken donanmaya ve toplanması gereken orduya her bir devletin ne kadar para vereceğini belirlemesi için seçildi ve her yıl Delas Adası nda onun kararı ile 460 talonton para biriktirildi. Çünkü onlar Birliğin hazşnesinin bu adada olmasını istiyorlardı. Fakat daha sonra paranın tamı Atina ya taşındı. Artides böylesi önemli işleri yönetmişti.[5]

Bunun sonucunda bu bölgelerde de yeni  vergi sistemi  tekrar kendisi tarafından kurulacaktır.

Daha düşük vergilendirme ve Adaletli yönetimle Atinanın ve Helenleri kamu refahı artar. Lakin her zaman ki gibi hemen hemen her toplumda görünen olan olur toplanan paralar eğlencelere ,israfa, şatafat a gider. Artan askeri harcamalar karşılanamaz hale gelir. Ve tekrar ağır vergilendirme Atina hakimiyetinde ki halkları bıktırır. Kaybedilen savaşlarla birlikte Delian Birilk Dağılır.[6]

Anlatılarda Vergi Denetçisi olarakta bazı kaynaklarda çevrim olsa da çok ayrıntıya rastlanmıyor. Ama yine anlatılara göre  vergilerin toplanması ve hazineye aktarımında kendisin Atina kent yönetimi tarafından verilmiş o zamanların  tek yetkilisi olduğunu anlıyoruz. Bu makalelerden ortaya çıkıyor ki o günkü yönetim modelinde vergi düzenlemesi, değerlendirmesi yapmak, vergi toplamak yani tasildarlık işi ve denetim yetkisi ile harcama yetkisi tek elde toplanıyordu.[7]

Adil Aristides öldüğünde geride bıraktığı parası, defin masraflarını ançak karşılayacak kadardır. Onun dürüstlüğü konusunda bundan daha iyi bir kanıt olamaz. Kızlarının devlet tarafından yetiştirilmesi ve devlet hazinesinden verilen çeyizlerle evlendirilmeleri, Aristides in dürüstlüğünün bir sonucudur.[8] Varolan kaynaklara göre, fakir ve onurlu ölümünün ardından mirascılarına 4. yy kadar yüklü miktarda emekli maaşı verildiği yazılıyor.

Ve yine binlerce yıldan sonra tarih tekerrür edecek, yıllarında Dürüst Abe olarak dürüstlüğü ile  bütün kıtaya dürüstlüğü ile  ün salacak Abraham LİNCOLN, Antik Yunan kent devletlerinde olduğu gibi, farklı bir tarih ve coğrafyada 1860 lı yıllarda yine eyaletlerin birliğini sağlayarak Amerika Birleşik Devletlerinin yeniden birliğini  kuracaktır.

Medeniyetlerin temelinde ki üç kavram ERDEM, ONUR VE ADALET.

[1] Aristides – Wikipediaen.wikipedia.org › wiki › Aristides was an ancient Athenian statesman. Nicknamed “the Just”, he flourished in the early … 530 BC births · 468 BC deaths · 5th-century BC Athenians · Ancient Athenian generals · Ancient Greek statesmen · Athenians of the Greco-Persian ..

[2] https://ichi.pro/tr/adil-bir-adam-nasil-surgun-edildi-256106404942720

[3] Aristides| History’s Page

[4] A.g.e. Sh.

[5] ARİSTİDES VE PAUSANİAS Cornelius Nepos/ Çev:Mehmet Ali Kaya, Tarih inclemeleri Dergisi, Cillt/Volume :XVIII,Sayı/Number: 1 Temmuz 2003, 105-110 Sh.105-106

[6] A.ge.e, Sh.106

[7] A Brief History of Property Tax By Richard Henry Carlson
This paper was initially delivered at the IAAO Conference on Assessment Administration in Boston, Massachusetts, on September 1, 2004.

[8] Age. Sh.106