Sanat Nedir ? Ne İşe Yarar ?

Deneme Yazısı

“Güzel, ahlaki iyinin sembolüdür” Kant.

Sanat; Oxford Sözlükte şöyle tanımlanıyor Bir duygunun, tasarımın, güzelliğin vb. dışavurumunda, anlatımında kullanılan yöntemlerin tümü. Bu yöntemlerle ortaya konulan üstün yaratıcılık. Bunun yanında tarih boyunca sanat tanımları ve neyin sanat olduğuna ilişkin fikirler sürekli değişmiş, bu geniş anlama zaman içinde gelişen bakış açılarıyla da yeni tanımlar yapılagelmiştir.

Biz burada Sanat tanımına Kant ın tanımı ile bakarak yaşamakta olduğumuz anları bu açıdan yorumlamaya çalışacağım.

Meslektaşlarla bir Whatsapp grubumuz var, gruptaki duayen Üstadımız da her sabah sanatın ,müziğin dehalarından parçalar paylaşır. Bu paylaşımlara ara sıra şahsım, üstad ve arkadaşlarımda kendi paylaşımlarımızla eşlik ederiz. Böylelikle müziğin dehalarıyla tanışır güne daha güzel başlarız.

Peki ama şahsi beğenilerimiz, diğer hazirun ile aynımı dır? Yada bizim zevk ve beğenilerimizi diğer üyelerce de beğenebilir mi ? Malumunuz beğeniler , zevkler kişiden kişiye değişir. Öyle ya benim şahsi beğenim bir başkası tarafından beğenilmeyebilir ! Benim güzel bulduğumu bir başkası güzel bulmayabilir.

Buradaki “ güzel “ kavramını, kişisel beğeniler olarak kullandım. Değilse “ güzel” kavramı sanat ve estetik açısından ortak güzeli ifade eder. Platon da “ güzel” ideası yani sanattaki genel, tümel “güzel” kavramıdır. Ki buradaki “ güzel” kişileştirilemez yani beğeni değildir , herkes için “güzel” olandır.

Kant a göre güzel deyince adlandırdığı Sanat kavramı “ Gemeinsinn “dir. Bu kavram Türkçemize çoğunlukla “ortak duygu” olarak çevrilmektedir. Kant a göre Sanat güzel ve yüce deneyimin bende bıraktığı etkiyi ele alır. Yine Kant Ethik dönüşüm ile Estetik deneyimin bireysel olmadığını, özneler yani kişiler arası taşınabilir olduğunu ortaya koymaktadır .Yani estetik deneyim öznel , kişisel olmasına rağmen deneyim sonucu oluşan yargı bir çeşit nesnellik talebinde bulunur. Bizler beğendiğimiz bir müzik parçasını güzel bulduğumuzda bir başkalarına iletir ve onlarında beğenebileceğini düşünürüz. Kant böylelikle sanatın evrensel iyi nin , ahlakın gerçekleştirileceğini vurgular.

Kendi beğenilerimizi diğerlerine iletmek ve onlarla paylaşmakla, onlarında beğenebileceğini umut ediyoruz. Aslında bu eylemimizle ne yapmaya çalışıyoruz ? Kendi beğenilerimizi iletmekle o beğenilerimizi ortaklaştırmayı , bir anlamda nesnelleştirmeye çalışıyoruz. Kant ta sanatı tarif ederken bunu söylemektedir. Ben ile seni nesnel durumda birleştirmek istiyoruz . İşte burada amacımız sosyal duygu ve iletişimimizi gerçekleştirmek. Çünkü bizler sosyal iletişimi olan bir türün parçalarıyız. Bu sayede ortak duygularımızı yani ortak güzel bulduğumuz şeyi, tanımadığımız , inançlarını , ideolojisini paylaşmadığımız diğer insanlarla ortak paylaşımlar oluşturmak istiyoruz. Böylesi bir çaba, duygudaşlık bir gün bir şekilde birbirimizi anlayabileceğimiz konusunda umut verir. Bu ise Güzel ve Sanat deneyimi ile ortaya çıkan bir paylaşımın sonucudur. Bu durum aynı zamanda Ahlaki olarak en üst İyiyi gerçekleştirebileceğimiz bir evrensel yurttaşlık seviyesine gelebileceğimize dair bir umudu da temsil etmektedir.

İşte o sanattaki ortak “ Güzel”, ahlakta ki ortak “ İyi” yani ahlaki değeri Kant şöyle ifade ediyor; “ Güzel, ahlaki iyinin sembolüdür” Yani sanat evrensel iyi ahlaktır. Yine buradaki sanattaki güzeli, Schiller şöyle ifade ediyor; “ Güzellik bize insanlığın olup olmadığını öğretir. Biz onda insanlığımızı buluruz.”

Paylaşmaya , beğenilerimizi nesnelleştirmeye , bu tür yargılarımızı diğerlerine iletmeye , ortak duygu (Kant ın Sanat kavramı ;”Gemeinsinn” ) oluşturmaya, ortak iyide buluşmaya devam etmeliyiz.

Sanat ile kalın.